Son yıllarda global iklim değişikliğinin tesirleriyle görülen ani lokal ve şiddetli yağışların can ve mal kayıplarıyla sonuçlanan sel ve heyelanlara yol açtığı Karadeniz Bölgesi’nde riskli alanlar belirleniyor. Trabzon’da Afet Risk Tahlil Sistemi (ARAS) projesi kapsamında mevcut tehlike ve risklerin mekansal olarak nerelerde ve ne seviyede olduğunun ortaya konulabilmesi gayesiyle heyelan tehlike haritası hazırlandı. Haritaya nazaran, ilin toplam 4 bin 685 kilometrekarelik yüz ölçümünün yüzde 16’sına tekabül eden 750 kilometrekarelik alanının ‘yüksek’ ve ‘çok yüksek’ tehlikeli alan olduğu belirlendi. Çalışmada 10 bin 617 kilometre ile en uzun köy yolu ağına sahip kentte meydana gelen heyelanların yüzde 80’inin, denetimsiz ve bilinçsizce açılan yol ağlarından kaynaklandığı bilgisine yer verildi. Bu heyelanlarda, 3 bin 623 konut tahliye edilirken, 753 alana ise yapılaşma yasağı getirildi.
‘En çok yol ve heyelan bizde’
Her konuta giden ve bilinçsizce yapılan yol ağlarının heyelanlara neden olduğunu belirten Trabzon Afet ve Acil Durum (AFAD) Vilayet Müdürü Ömer Kıratlı, “Bizim yaptığımız çalışmalarda heyelanların yaklaşık yüzde 80 civarında yollarla bağlantılı olduğunu görüyoruz. Türkiye’nin en uzun kırsal yol ağına sahip vilayetlerinden biri Trabzon. Yerleşim dağınık olduğu için her yere yol yapıyoruz. Tabi yol medeniyettir gereksinimdir yapılması gerekir ancak gerekli süreçlerle yapıları yapmadığımız vakitte heyelanlara sebebiyet veriyor. Yani en çok yol bizde fakat en çok heyelanda maalesef bizde. Jeolojik yapılarında heyelanlara tesirleri var. Başka bir faktör, doğal bitki örtüsünün değiştirilmesi. Tabi son yıllarda bilhassa çay, kivi üzere eserlerin topraklara ekilmesi ve bunlara önlemleri almadığımız vakitte bunları yeniden suyla birleştiğinde heyelanlara sebebiyet vermektedir. Nüfus arttıkça yerimiz yok mantığıyla dere yataklarına daha çok yerleşim yapılmakta. Bugün buraları kentsel dönüşümle yıktık. İnşallah bundan sonra bu türlü yapılaşmalar olmaz” diye konuştu.
‘Esas iş mahallî idarelere düşüyor’
Kente yönelik afet risk azaltma planlarının hazırlandığını söyleyen Kıratlı, “Bu hazırlanan planlar sonucunda birçok kamu kurum kuruluşlarının öncelikle afetlerle ilgili aksiyonları belirlendi. Konuştuğumuz konularımızdan birçoğu lokal idarelerin uhdesinde olan konular. Ruhsat veren irade, binaya göz yuman irade aşikâr. O iradenin biraz daha dirayetli olması gerekir. Onun haricinde Karayolları, DSİ ve biz olmak üzere birçok kamu kurumu yani lokal yönetime bağlı kamu kurumlarının birçok çalışması var lakin bunların hepsini tıpkı anda yapmak mümkün değil. Yavaş yavaş yapılıyor bunlar. Farkındaysanız evvelden 50 kilo ile 100 kilogram ortasında bir yağmur yağdığında kesinlikle bir hasar veriyordu. Artık o kadar hasar görmüyoruz. Bu yapılan çalışmaların süreklilik arz etmesi lazım. Temel iş aslında lokal idarelere düşünüyor” dedi.
Karadeniz Teknik Üniversitesi Heyelan Uygulama Araştırma Merkezi İdare Heyeti üyesi ve jeoloji mühendisi Prof. Dr. Hakan Ersoy da evvelki yıllarda bölgede yaşayanların tarım yaparken drenaj kanalları açtığını belirterek, “İnsanımız artık çok kısa vakitte kentten 15-20 günlük izinlerinde gelerek tarımını yapmaya çalışıyor. Münasebetiyle eski insanlarımızın gösterdiği hassasiyeti drenaj olsun işte heyelanlı bölgeden kaçmak olsun gösteremiyor. Zira onu görecek onu yorumlayacak vakti olmuyor. Bununla birlikte tabi ki ulaşımın artmasıyla birlikte ulaşım ağlarında maalesef beton yollar tercih etmeye başladık. Bu beton yollar çok yağışı hiç yerin altına vermeden direkt dere üzere hareketlendiriyor. Hasebiyle aslında bir nevi tarımı yapan insanların kırsaldan kente gerçek göç edip yalnızca tatillerinde tarımı yapma siyasetleri da heyelanı ya da taşkından kaynaklanacak riskleri kısmen de olsa artırdığını gördük” diye konuştu.