400’den fazla müzik işçisiyle yapılan anket ve görüşmelerden çıkan sonuçların yer aldığı raporda sadece icra alanında faaliyet gösteren müzisyenlere değil, sahne çalışanlarından stüdyo çalışanlarına, tertipten eğitime kadar bu alanda emek veren herkese ulaşılması hedeflenmiş.
Pandeminin 8. ayında başlatılan bu araştırma, müzik işçilerinin sıkıntılarını şahsen anlamaya ve anlatmaya yönelik bir çalışma.
GELİR SORUNU
Raporun sonuçlarına nazaran; müzik kesiminde yarı vakitli çalışma oranı neredeyse yüzde 70 imiş. Yarı vakitli çalışmada SGK kaydının yapılma oranı yalnızca yüzde 29 imiş.
Anket çalışmasına katılan müzik işçilerinden yüzde 71’i müzik alanındaki işine ek olarak gelir elde etmek emeliyle ikinci bir iş aradığını belirtmiş.
Ankette iştirakçilere 2019 ve 2020 yılı ortalama aylık gelirleri sorulmuş ve pandeminin gelir üzerindeki tesiri net bir biçimde ortaya konmuş. Ankete katılanların 2019 yılındaki ortalama aylık geliri 5.685 TL olarak tespit edilmiş. 2020 yılındaki ortalama aylık gelir 3.129 TL olarak tespit edilmiş. İştirakçilerden yüzde 14’ü gelirlerinden mutluyken, yüzde 86’sının gelirlerinden şad olmadığı tespit edilmiş.
Bu araştırmanın, Türkiye’de müzik işçilerinin pandemi öncesinde de var olan genel çalışma şartları ve gelir durumları hakkında somut data sağlayan birinci çalışmalardan biri olarak bölümün daha net açısından değerli bir kaynak durumunda olduğu belirtilmiş.
Anket bilgilerine nazaran;
Müzik kesimindeki istihdamın en az yüzde 60’ının süreksiz, proje bazlı, gündelik yevmiyeli vb. işlerden oluşuyor. Yarı vakitli çalışma yüzde 60 üzere bir oranla tam vakitli çalışmadan daha yaygın durumda.
Müzik kesimi çalışanlarının kıymetli bir kısmı (yüzde 62) fiyatlı emekçi olarak çalışıyor. Kamuya bağlı kurumlar müzik bölümü çalışanlarının lakin küçük bir kısmını istihdam ediyor ve bu istihdam gün geçtikçe tam vakitli olmaktan ve toplumsal garantiden uzaklaşıyor.
SOSYAL GARANTİNİN OLMAMASI
Araştırma, müzik işçilerinin en azyüzde60’ının SGK kaydı bulunmadığını gösteriyor. Tam vakitli çalışma durumunda dahi SGK ödemelerinin yapılmaması yaygın bir durum. SGK kaydı bulunanların büyük kısmı giriş yapıldıktan sonra primlerini kendileri ödüyorlar ya da ödeyemiyorlar. Birçok durumda da ödemeleri devam ettirmedikleri için prim borçları bulunuyor. Müzik işçilerinin yaklaşık yüzde 60’ı örgütsüz… Müzik işçilerinin yüzde 80’i çalıştığı kurumlarda iş güvenliği değerlerinin alınmadığını ve bu hususta bilgi sahibi olmadığını belirtti. Müzik dalı çalışanlarının yüzde 20’si ana gelirini müzik alanından kazanamazken, müzik içi ya da müzik dışı ikinci bir işe sahip olmak yaygın; yüzde 70’i ikinci bir işe gereksinim duyuyor. 2019 yılında müzik işçilerinin yüzde 30’u minimum fiyatın ve yüzde 80’i dört kişilik bir ailenin yoksulluk sonunun altında gelir elde etti.
UZUN ÇALIŞMA SAATLERİ VE MOBBİNG
2020 yılında pandeminin tesiriyle bu oranlar daha da yükseldi. 2020 yılında müzik işçilerinin yüzde 62’si taban fiyatın ve yüzde 94’ü dört kişilik bir ailenin yoksulluk hududunun altında gelir elde etti. 2019 yılıyla karşılaştırıldığında, pandemi tesiriyle anket iştirakçilerinin 2020 yılı aylık gelir ortalamalarının yaklaşık yüzde 50 oranında düştüğü tespit edildi.
Müzik işçileri tam vakitli olarak haftada 45 saat çalışmalarına karşın, içlerinden lakin azınlık bir küme kendisini ve ailesini yoksulluk sonunun üstünde geçindirebilecek geliri elde ediyor.
Pandemi şartlarında müzik işçilerinin yüzde 60’ı işsizlikle karşı karşıya kaldı. Müzik işçilerinin yüzde 85’i gelirinden mutlu değil.
Araştırma kapsamında gerçekleştirilen görüşmeler aşağıdaki gerçekleri ortaya çıkardı. Müzik işçilerinin (özellikle müzik icracılarının) gelirlerini belirleyen kıymetli faktörlerden biri arz-talep dengesi…
Çalışılan kentte/bölgede gelişmiş bir cümbüş kesiminin varlığı kadar, müzisyen sayısı da arz-talep istikrarı üzerinde belirleyici. Bunlara bağlı olarak oluşan rekabet, müzisyenlerin geliri üzerinde aktif rol oynuyor.
Müzik kesiminde birinci işe girişlerde toplumsal ağların tesiri büyük. Bilhassa müzik icracılarının değerli bir kısmında ailede öbür müzisyenlerin bulunması mesleğe girişte değerli bir etken.
Müzik işçilerinin yüzde 83’ünün yüksek tahsil derecesine sahip olduğu gerçeği, çalışma şartları ya da gelire ait tabloyu değiştirmiyor. Müzik işçilerinin yaşlarına paralel olarak tecrübelerinin artması gelirlerine olumlu tesir ediyor.
Ancak ileri yaş, fizikî olarak güç gerektiren (roady’lik gibi) işlerin yapılamaması manasına da gelebilmekte. Bayan müzik işçileri, cinsiyetlerinden ötürü bölüm içinde birtakım meslekleri yapamamakta ya da nadiren yapabilmekte… Ayrıyeten, çalıştıkları ortamda erkek meslektaşlarına oranla çeşitli ayrımcılık çeşitlerine maruz kalmaktalar.
Cinsiyet ve etnik kimlik, görüşmelerde söz edilen öteki ayrımcılık ve mobbing sebepleri ortasında.
Sosyal teminattan mahrum çalışmanın yanı sıra, kesimde kural haline gelmiş olan kayıt dışılık, müzik işçilerini mobbing ve iş kazaları karşısında çaresiz bir pozisyonda bırakıyor.
Müzik işçileri, iş kazaları, hastalık, askerlik üzere süreksiz olarak çalışılamayan durumlarda işe dönebilmek için süreksiz olarak sağlam ve uzman birini kendi yerlerine yerleştirmek durumundalar.
Aksi halde, işlerini kaybetme riskiyle karşı karşıyalar. Kayıtsız çalışmanın görünmez kıldığı büyük bir gelir eşitsizliği ve adaletsizliği dala hâkim. Gelecek telaşı çabucak hemen tüm görüşmeciler tarafından net bir halde tabir edilen ortak ve en net sorun olarak tespit edilmiş.
Raporu hazırlayan bilim insanlarını tebrik ediyorum zira müzisyenler açısından değerli bir araştırmaya imza atmışlar ve bu araştırmayı bir rapor haline getirmişler. Umarım müzisyenler bu raporu okurlar ve beni haksız çıkartırlar. Lakin işin öbür bir boyutu var; müzisyenler bir an evvel örgütlenirlerse ortaya çıkabilecek olan yeni bir pandemi devrini Covid-19 sürecindeki üzere makus bir biçimde yaşamazlar.
Vaka sayıları son günlerde gitgide artıyor ve mümkün bir kapanma kapıda gözüküyor. Yeni bir kapanma olmaz demek en kolay tabirle hayalcilik olur. Müzisyenler pandemi periyodunda örgütsüz olmalarının bedelini ne yazık ki çok ağır ödediler. Müzisyenler 01:00 yasağının kaldırılmasına harcadıkları enerjiyi “biz nasıl bir ortaya gelip haklarımızı arayabiliriz” sorusuna harcasalar eminim daha yararlı olacaktır.
Sevgiyle kalın.
Kaan Çağlayangöl