Abdullah Ezik
Mustafa Aplay’ın birinci romanı ‘Hep Peşinden’, Ketebe Yayınları tarafından yayımlandı. Aplay, bütün bir romanı 90 dakikalık bir maç anlatımına sığdırırken ortaya biri 2018 oburu ise 2118 yılında geçen, çok katmanlı bir anlatı çıkarıyor. Farklı dünyalarda geçen bu iki kıssa okura “hep peşinden” koşacağı garip, distopik, çok katmanlı ve sorularla dolu bir anlatı cihanı vadediyor.
Mustafa Aplay ile birinci romanı ‘Hep Peşinden’ ve kitapta ele aldığı sorunlar üzerine konuştuk.
İlk kitabınız ‘Neden Bıçkın Bir Delikanlı Olamadım’ geçtiğimiz yıl yayımlanmıştı, bu sefer yeni bir kitapla, ‘Hep Peşinden’ ile okurun karşısına çıktınız. Genç bir müellif olarak yazma temponuzu sorarak giriş yapmak istiyorum. ‘Neden Bıçkın Bir Delikanlı Olamadım’ın akabinde ‘Hep Peşinden’e giden yolda nasıl bir yazı alışkanlığı ile çalıştınız?
İlk kitaptan sonra hikaye yazmaya devam ettim. Muhakkak bir yazma planım olmasa da sık yazıyordum. Lakin birinci kitabın akabinde ortaya bir hikaye çıkarmak daha güç oluyor, yeni meydan okumalara muhtaçlık duyulabiliyor. Ben de birkaç hikaye yazdım ve yayımladım. Daha sonra da başımda epeydir dönen bir novella fikri için bir form buldum. Bu form, ‘Hep Peşinden’in formu. Fikir beni heyecanlandırdı ve romana başladım. Sanırım birinci hali 20 günde ortaya çıktı. Ben hikayelerimin birçoklarını bundan uzun müddette yazdım. Bu işin bir matematiği olduğunu düşünmüyorum o yüzden. 20 günde ağır bir tempoda yazdım metni. Bu süreçte okula gitmedim, geceleri uyumadım ve yalnızca buna odaklandım. Hikayede karşılaşmadığım bir şeydi alışılmış bu. Bu açıdan bakınca bir tempo farkından kelam edebiliriz.
Yayımlanan birinci kitabınız hikaye tipindeydi, ‘Hep Peşinden’ ise bir roman. Öte taraftan sizi bugüne kadar daha çok mecmualarda yayımlanan hikaye ve denemelerinizle tanıyorduk. Hikayeden romana geçiş nasıl oldu? Tıp problemine nasıl yaklaşırsınız?
‘Hep Peşinden’in bir roman olduğunu söylüyorum lakin bundan o kadar da emin değilim. Bir anlığına novella diye bir tipi yok sayarsak bu metnin romandan çok hikayeye yakın olduğunu bile söyleyebiliriz. Lakin Türk edebiyatında bu ayrımlar çok net yapılmamış, uzunluğa nazaran karar veriliyor daha çok. Hikayeden romana geçtim mi bilmiyorum lakin uzun bir metin yazdım nihayetinde. Daha fazla odaklanmam ve kurgu için daha çok uğraş sarf etmem gerekti. Yeni zorluklarla karşılaştım. Bunlar roman olduğundan kuşku duymadığım bir metin yazarken de işime fayda umarım. Bu söylediklerimden de anlaşılacağı üzere ben çeşitleri birbirinden ayırmanın yararına inanıyorum aslında. Tahminen yeni kavramlar da üretmemiz gerekiyordur. Düşünmek lazım.
”FUTBOLUN RİTMİNİ NEDEN EDEBİYATA TAŞIMAYAYIM?’ DİYE DÜŞÜNDÜM’
‘Hep Peşinden’in epeyce değişik ve orjinal bir biçimde kurgulandığını söyleyebiliriz. Bütün bir kitabın zamansal düzlemi 90 dakikalık bir futbol karşılaşmasına paralel bir formda gelişiyor. Bu yapı ve fikir nasıl gelişti?
Futbolu seviyorum. Edebiyatta da ritmi seviyorum. O halde neden futbolun ritmini edebiyata taşımayayım diye düşündüm. Maçın coşkusu ve süratiyle birlikte öykünün nabzı da yükselip alçalıyor. Bu formülü kullanmak istedim. Bunun dışında kurmaca bir eser ortaya koyarken en değerli muvaffakiyetin bir atmosfer yaratmak olduğuna inanıyorum. Stadyumda geçen bir anlatıyla çok güçlü bir atmosfer yaratabileceğim kanısı, beni ‘Hep Peşinden’e götürdü.
Kitapta birbirine paralel formda işlenen iki temel vakit dizimi kelam konusu: 2018 ve 2118. Bu 100 yıllık süreçte yaşanan git-gellerle romanın ana iskeleti ortaya çıkıyor. Sizi ortadaki bu yüz yıllık süreç üzerinden bir metin kaleme almaya yönlendiren, geçmiş ile değil gelecek ile temasa geçiren ne oldu? ‘Hep Peşinden’, bugün ile gelecek ortasında nasıl bir dünya vadediyor okura?
Gelecekle ilgili tasarım hayli evvelce oluştu aslında. Gelecekte geçen lakin onu bilim kurgu ögeleriyle değil, toplumsal olarak öngören bir hikaye yazmak istiyordum. Nihayete ermemiş bir projenin, bir seçkinin kesimiydi bu fikir. Gelecekte muğlaklığın doruk noktaya ulaşacağı ve hayatı yaşanmaz hale getireceği öngörüsüyle bir “Kesinlik Devrimi” kurguladım. Buna nazaran, 2074 yılında dünya çapında bir ihtilal dalgasıyla Mutlaklık hâkim olacaktı. Belirsizlik giderilmeye başlanacak, bunun için evre kademe radikal kararlar alınacaktı. Kelam gelimi, kimin hangi kitabı okuyacağını devlet belirleyecekti, kimin kiminle evleneceğini de… Sonra bir karakter, durumu sorgulamaya başlayacak ve zihin çeperlerini zorlayacaktı. Buradan bir hikaye çıkarmak istedim ancak hikayeye sığmadı problem. Ben de farklı bir kurguyla ‘Hep Peşinden’de anlattım bu kıssayı.
Daima Peşinden, Mustafa Aplay, 104 syf., Ketebe Yayınları, 2022. Bilinç, romandaki en temel sıkıntılardan birisi. Anlatıcı, kendi şuuruyla bir diğer şuurun kesiştiği noktada dünyaya daha öznel bir noktadan yaklaşmaya çalışıyor, bunu yaparken de muhakkak noktalarda zorlanıyor, yıpranıyor, tükeniyor ve kendini tekrar buluyor. Anlatıcının şuuru, tüm bu zamansal, mekânsal ve düşünsel karmaşada kendi yolunu nasıl buldu?
‘Hep Peşinden’in kurgusunda zihinlerin, öykülerin kardeş olması fikrine de yer verdim. Buna nazaran 300 sene evvel yaşayan biri, sizin öykü kardeşiniz olabilir ve onun kıssası zihninizde akabilir. Hatta kendi hikâyenizin önüne bile geçebilir bu. Daha fazlası spoiler’a girer herhâlde lakin bu türlü bir kurgu var ‘Hep Peşinden’de. Biliç akışı da var fakat akan kimin şuuru? Şuur içinde şuur yani. Özetlemek çok sıkıntı varsayım edeceğiniz üzere. Ancak şuur üzerine de, şuur akışı üzerine de düşünüyorum, okuyorum. Bu bahiste bir kaos var, eğlenceli bir kaos. Zati ben başın içi kadar eğlenceli diğer bir yer olduğunu düşünmüyorum. Post Öykü’de şuur üzerine de bir şeyler yazmıştım. Ulaştığım berrak bir sonuç yok ancak kurmacada işime yarıyor bu kanılar.
Nadir, “her şeyin kesin” ve “önceden belirli” olduğu bir dünyada belirsizliğe yer olup olmadığı sorunu üzerinden hareket eden bir kahraman. O denli ki bu süreçte rabbin varlığından/yokluğundan insanoğlunun serüvenine, topluluk olgusunun dönüşümünden şahsî yaşantımızla bu olgunun kesiştiği noktalara, aşktan geçim kederine, yaşama uğraşından şimdinin büyüleyiciliğe kadar birçok farklı sıkıntı üzerine düşünüyor/düşündürtüyor. Nadir’in zihnini epey meşgul eden tüm bu sıkıntıların kökeninde yatan nedir?
Nadir’in, Murat’ın ve benim zihnime dair keşif yapılabilir bu kitapta. Okur hüneri, üçünü birbirinden ayırabilmekte alışılmış fakat tam manasıyla da yapılamaz bu. Yani bütünüyle birebir değiliz ancak Az, Murat ve ben benzeri korkulara, kanılara, öykülere de sahibiz aslında. Bazen tam zıddı olabiliriz birbirimizin, tekrar de zihnimiz benzeri soruların peşinde. Benim onlarla aramda 100 yıl var. Ender ile Murat’ın ortasında da bir kurşun farkı… Kıssa de buradan doğuyor.
‘KİTAPTA, MERKEZDE FUTBOL-YAŞAM İKİLİĞİ KALACAK BİÇİMDE BİRÇOK YAN ÖYKÜ VAR’
‘Hep Peşinden’, epey katmanlı bir roman olmakla birlikte aslında kendi içerisinde birçok mikro kıssa de barındıran bir kitap. Hasebiyle salt akan, düzlemi belli bir romandan çok vakitle içerisine birçok yan hikâye/gönderi de ekleyen bir metin. Romanın bu çok katmanlı yapısında Ender, diğer öykülere, olaylara, katmanlara nasıl taban hazırlar, yaklaşır? Bu çok katmanlılık, sizin öykücülük geçmişiniz ile nasıl bir bütünlük kurar?
Öykücülüğümden ayrılamaz bu yan kıssalar elbette. O yan kıssalardan bambaşka hikayeler de çıkabilirdi. Lakin novellayı zenginleştirmek için kullandım. Karakterleri kurmak ve derinliği artırmak için gereksinim duydum onlara. Çalışırken bu yan öykülerin bir kısmının odağı dağıtabileceğini düşündüğümden çıkardıklarım da oldu. Merkezde futbol-yaşam ikiliği kalacak biçimde birçok yan öykü var ‘Hep Peşinden’de.
Kurguya paralel bir biçimde kurgu-dışı metinler de kaleme alan bir muharrir olarak, bu dengeyi nasıl kuruyorsunuz? Kurgu ve kurgu-dışı yazmak ortasında sizin için nasıl bir etkileşim kelam konusu?
Özgün bir deneme lisanı ve kurgusu da inşa etmeye çalışıyorum bu periyotta. Şimdilik yazdığım kurgu dışı metinler de tekrar bir biçimde kurguyu ilgilendiriyor ancak vakitle evvel sanatın, sonra da hayatın bütününe açılan bir deneme dünyası kurmak istiyorum. Edebiyat insanı olma isteğimle ilgili ve bir toplama dâhil bunlar. Bir istikrar kurmak güç olmuyor o yüzden.