Volkan Genç bana TEDxİzmir’de cinsiyet kurallarının reddi üzerine konuşma yapmamı teklif ettiğinde, neredeyse hiç düşünmeden, kabul ettim. Formatı bir kere deneyimlemiştim. 2015’te koşuya başlama sürecimi ve Adım Adım’ı anlatan “Çözüm Üretmek mi İstiyorsun? Koş!” başlıklı bir konuşma yapmıştım. O günden beri gelen teklifleri ise “anlatacak yesyeni bir öyküm yok, olunca seve seve” diye geri çevirmiştim.
Cinsiyet kuralları derslerde öğrencilerimle 20 yıldır tartıştığım, üzerine araştırmalar yaptığım, akademik yazılar yazdığım bir husustu.
Burada epeyce uzun, çok katmanlı bir öykü vardı. Fakat tüm bu öyküyü 18 dakikaya sığdırmak imkansızdı.
Düşünmeye başladım: “Öğrencilerimin en çok ilgisini çeken temalar neler”: Kıyafetlerin cinsiyeti ve yemeklerin, içkilerin cinsiyeti. Her yıl periyot sonunda küçük bir oyun oynadığımız için, kıyafetler ile ilgili aktaracak daha fazla anekdotum vardı. Sonunda bu başlıkta karar kıldım.
Oyun şu: Son dersten evvel bir duyuru yapıyorum. “Gelin haftaya, daima birlikte, cinsiyet kurallarını yıkalım, ‘öteki’ cinsiyet için uygun olduğunu düşündüğümüz kıyafetle gelelim derse” diyorum.
Kendisini bayan olarak tanımlayan öğrencilerim koyu renk pantolon, ceket, gömlek, makosen ayakkabı, askı, papyon, kravat üzere “erkek kıyafetleri” ile gelirken, erkek olarak tanımlayanların büyük bir çoğunluğu oyuna hiç dahil olmamayı tercih ediyor. Toka ya da küpe takan, pembe tişört giyen, oje süren 4-5 kişi oluyor her yıl. Bugüne kadar sırf bir kişi etekle katıldı derse. Elbise ya da topuklu ayakkabı ile gelen şimdi yok.
Bu “kıyafet oyunu” bayanlar ve erkekler ortasındaki eşitsizliği ve cinsiyet kimlikleri ortasındaki hiyerarşiyi birlikte deneyimlememizi sağlıyor aslında:
Kadın “erkek gibi” giyindiğinde statü kazanıyor; “güçlü kadın”, “iş kadını”, “lider” oluyor. 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren bayanların pantolon giyebilmek için verdikleri çabayı hatırlayın. Elizabeth Cady Stanton, Amelia Bloomer üzere aktivistler “güçlü” ve “bağımsız” kavramları ise özdeşleştirdikleri pantolonu giyerek rol model olmaya çalışıyor.
Erkekler için ise durum çok farklı. Onlar “kadın gibi” giyindiklerinde hemcinslerinin cinsel yönelimine dair latifelerine maruz kalıyor, toplu taşımada tüm bakışları üzerine çekiyor, hayatı uzunluğu yine yeniden kazanmak zorunda olduğu “erkeklik” statüsü sorgulanmaya başlıyor.
Konuşmama bu transferle başlayıp 19. yüzyıldan kırmızı pelerinli, güllü, topuklu ayakkabılı, pembe tüylü şapkalı “erkek kıyafetleri” ve 20. yüzyılın başından beyaz, dantelli kız ve oğlan çocuk elbiseleri göstererek bu kodların nasıl dönemsel olarak değiştiği ile devam etmeye karar verdim.
Kurguyu oluştururken bir yandan da “ne giysem?” diye düşünmeye başlamıştım. Sonra derslerde kullandığım smokinli bayan fotoğrafları geldi aklıma. Smokin! Daha evvel hiç smokin kiralamamıştım ve nereye gitmem gerektiği konusunda en ufak bir fikrim yoktu. Bir Google araması ve sonrasında yaptığım telefon konuşması beni Pangaltı’da 80’ler şeklinde tasarlanmış küçük, şık bir dükkâna götürdü. Gökhan Araz ile birlikte pantolonun uzunluğundan, ayakkabıya, boyun bağına, kol düğmelerine kadar tüm detaylara birlikte karar verdik. Sonra bana smokini taşımanın tüm inceliklerini anlattı: “Ön ceplere hiçbir şey koymayın, pot yapar”, “boyun bağını açık bırakın”…
Evet, tam birlikte karar verdiğimiz üzere çıktım kırmızı halının üzerine. Benim için smokinle sahneye çıkmak çok kolaydı. Çok eğlenceliydi.
Ancak kendini erkek olarak tanımlayanlar için etek giyip sahneye ya da Taksim’e çıkmak bu derece kolay ve keyifli olduğunda; bu “oyun” onları korkutmadığında, huzursuz etmediğinde hiyerarşileri yıkmış ve cinsiyet kurallarından daima birlikte özgürleşmiş olacağız.
Tam da bu nedenle, bir sonraki aktiflikte bu oyunu daima birlikte oynamaya davet ettim izleyicileri.
Konuşmama bu transferle başlayıp 19. yüzyıldan kırmızı pelerinli, güllü, topuklu ayakkabılı, pembe tüylü şapkalı “erkek kıyafetleri” ve 20. yüzyılın başından beyaz, dantelli kız ve oğlan çocuk elbiseleri göstererek bu kodların nasıl dönemsel olarak değiştiği ile devam etmeye karar verdim.
Kurguyu oluştururken bir yandan da “ne giysem?” diye düşünmeye başlamıştım. Sonra derslerde kullandığım smokinli bayan fotoğrafları geldi aklıma. Smokin! Daha evvel hiç smokin kiralamamıştım ve nereye gitmem gerektiği konusunda en ufak bir fikrim yoktu. Bir Google araması ve sonrasında yaptığım telefon konuşması beni Pangaltı’da 80’ler biçiminde tasarlanmış küçük, şık bir dükkâna götürdü. Gökhan Araz ile birlikte pantolonun uzunluğundan, ayakkabıya, boyun bağına, kol düğmelerine kadar tüm detaylara birlikte karar verdik. Sonra bana smokini taşımanın tüm inceliklerini anlattı: “Ön ceplere hiçbir şey koymayın, pot yapar”, “boyun bağını açık bırakın”…
Evet, tam birlikte karar verdiğimiz üzere çıktım kırmızı halının üzerine. Benim için smokinle sahneye çıkmak çok kolaydı. Çok eğlenceliydi.
Ancak kendini erkek olarak tanımlayanlar için etek giyip sahneye ya da Taksim’e çıkmak bu derece kolay ve keyifli olduğunda; bu “oyun” onları korkutmadığında, huzursuz etmediğinde hiyerarşileri yıkmış ve cinsiyet kurallarından daima birlikte özgürleşmiş olacağız.
Tam da bu nedenle, bir sonraki aktiflikte bu oyunu daima birlikte oynamaya davet ettim izleyicileri.