CHP Genel Lider Yardımcısı Veli Ağbaba, motokuryelerle birlikte basın açıklaması gerçekleştirdi. Ağbaba, “Bizde bilhassa salgınla birlikte ülkedeki gençlerin yarısını motokurye yaptık. Her meslekten motokuryemiz var” dedi.
“İktidara ikazlarımızı yapmıştık, ne yazık ki, motokuryelerin bunların tahlili bir yana, kuryelerin sıkıntıları katlanarak arttı” diyen Ağbaba şunları söyledi:
“Arkeologdan sosyoloğa, öğretmenden iktisatçıya kadar üniversiteli işsizlerin birçok iş imkânı yok diye motokuryeliğe yöneliyor. İş bulamayan motokurye oluyor. Yüzde 90’ı kayıt dışı ve garantisiz çalışıyor. Günlük iş yüküne bağlı olarak 100-150 km yol yapıyorlar. Birden fazla sendikasız, iş kolları meçhul, sigorta girişleri yok. İş yeri baskısı, iş yetiştirme tasasıyla günde 14 saate kadar çalıştırılıyorlar. Geçtiğimiz yıl, salgının ağır olduğu bir devirde, motokuryelerin meselelerini gündeme getirmiştik.
İktidara ikazlarımızı yapmıştık, ne yazık ki, motokuryelerin bunların tahlili bir yana, kuryelerin sıkıntıları katlanarak arttı.
“Motokuryelerin sıkıntısı çok!”
Şimdi bu sıkıntıları tekrar gündeme getirmek, tahlilleri paylaşmak ve motokuryelerin bir kere daha sesi olmak için bir ortadayız.
Motokuryelerin kederi çok! Ekonomik buhran, her gün artırımlar, hayat pahalılığı motokuryelerin de işini, aşını, ekmeğini azalttı. Akaryakıt artırımları yüzünden kuryeler işini yapamayacak hale geldiler. Türkiye de son 4 ayda akaryakıta yüzde 96 artırım geldi. Bir motokurye günlük 100-150 km yol yapıyor. Aylık yakıt masrafı son artırımlarla en az 4.000 ile 5.000 TL düzeyine çıkmış durumda.
Bu artırımlar yalnızca akaryakıt masrafını değil; taşınan eserin fiyatını da artıyor, tüketim de tıpkı ölçüde azalıyor. Bu artırımların ne kadar süreceği aşikâr değil; görünen o ki maliyetler her gün artmaya devam edecek. Motokuryelerin tek masrafı akaryakıt değil.
BAĞKUR’dan araç bakımına, telefon masrafından, stopaja motorlu taşıt vergisinden lastiğine onlarca kalem sarfiyatı var. Tüm bunlar, büyükşehirlerde, aylık en az 10 bin TL’yi buluyor. Kuryelere üç farklı biçimde ödeme yapılıyor. Birincisi, firmaya bağlı sabit fiyatlı kuryeler, ikincisi yevmiyeli çalışan kuryeler, üçüncüsü teslim edilen eser üzerinden belirli bir yüzde/prim alan kuryeler.
“Her yüz motokuryeden 75’inin borcu var”
İPA’nın araştırmasına nazaran evli ve çocuklu olan motokuryelerin borçluluk oranı yüzde 88!. Yalnızca eşiyle birlikte yaşayanlarda bu oran yüzde 83. Ailesi yani anne, baba, kardeş ile yaşayanların borçluluk oranı da yüzde 71. Her yüz motokuryeden 75’inin borcu var. Birden fazla kredisini ödemek için bu işi yapıyor. İş yerinde gerçek dürüst mola yok. Bahşişlerinde kesintiler oluyor. Masrafların her gün arttığı yetmiyormuş üzere motokuryelere mobbingle 5 paketi bazen 30, bazen 40 dakikada dağıtmaları isteniyor.
İşten atılmamak için trafiğin çok tehlikeli olduğu bölgelerde, hem kendi hayatlarını hem oburlarının hayatlarını tehlikeye atmak zorunda kalıyorlar. Motokuryeler haftada en az 30 kaza yaşıyor. Her yıl en az 200, her ay onlarca motokurye iş kazasında can veriyor. Motokuryelerin ortalarında çocuk emekçiler var, ehliyetsiz çalıştırılanlar var. Kazalarda hayatlarını kaybediyorlar. Bu beşerler kaza geçirdiğinde yahut öldüğünde, ailelerinin neler yaşadığını bilen yok. İş yerlerine, firmalara rastgele bir yaptırım var mı, bilen yok.
“Motokurye fiyatları yaşanabilir düzeyden hala çok uzakta”
Daha 3 gün evvel İzmir’in Torbalı ilçesinde yapan 17 yaşındaki Halil Togay hayatını kaybetti. Tekrar geçtiğimiz ay İstanbul’un Sancaktepe’de Zafer Umut Bayram, evvelki ay da Ankara’da 22 yaşındaki Ahmet Rüştü Bayar motokurye olarak kaza sonucu ömürlerini yitirdiler. Motokuryeler motosikletlerine kasko yaptırmak istediklerinde de çok büyük kahırlarla karşılaşıyorlar.
Sigorta şirketleri motosikletleri ‘riski yüksek’ diye sigorta yapmıyorlar. Rica minnet yaptıranlar da yüksek sayılar istiyor. Şu an dışarıda dolaşan binlerce motokurye kaskosuz araçlarla yollarda dolaşıyor.
Trafik kazaları, ölümlere karşın; iş yeri baskısı ve mobbinge karşın, kimi parasızlıktan, kimi çaresizlikten motokuryeliğe devam ediyor. Yeniden birçoğu ekstra part-time işlere gidiyor. Bir yandan patron, başka yandan müşterilerden azar işitiyorlar.
Sorunlar bunlarla sonlu değil. Motorsikletli kuryelerin çalışma standardı hala yok! “Kuryelik mesleğinin çok tehlikeli işler meslek kümesine alınsın” dedik, ne yazık ki dinlemediler. En berbatı de, salgın sonrası ekonomik buhranla her gün hayat pahalılığının arttığı ülkemizde, motokurye fiyatları yaşanabilir düzeyden hala çok uzakta.
“Canlarını yok saymak vicdanen kabul edilemez”
İstanbul Planlama Ajansı’nın araştırmasına nazaran motokuryeler karları borçlarına dahi yetmiyor. Artık kelamı gece gündüz dinlemeden saatlerce çalışan motokuryelere bırakmak istiyorum. Motokuryeler insanca muamele görmek istiyor. Tek hayalleri sağ salim meskene dönebilmek, insan onuruna yakışır bir parayla geçimini sağlayabilmek…
Biz, CHP olarak, salgın periyodu kahraman işçilerinin, motokuryelerin insanca bir yaşama, teminatlı bir iş hayatına kavuşmalarını istiyoruz. Gece gündüz demeden çalışan motokuryeler baskı altında paketleri vaktinde teslim edebilmek için canlarını hiçe sayıyorlar. Aslında buzlu yollarda iki teker üzerinde teslimata çıkarak kendini riske atan motokuryelerimize bir de mühlet kısıtlaması getirerek canlarını yok saymak vicdanen kabul edilemez.
Ayrıca kayıt dışı, ehliyetsiz, teminatsız kurye çalıştıran yahut bu bahiste tecrübesiz aşçı, garsonu kurye olarak çalıştıran iş yerlerinin denetlenmesi gerekmektedir. Kuryeyi 5 dakika bile dinlendirmeden trafiğin en ağır olduğu saatlerde kuryeye vakit baskısı yapan, trafik kurallarını çiğnemesini teşvik eden firmalara yaptırım uygulanmalıdır.
CHP’nin tahlil önerileri
Biz, CHP olarak, bunların yanında motokuryelerin meselelerine ait tahlilleri sıralıyoruz:
1. Devlet, kayıt dışı motokuryeler için bir çalışma başlatmalı ve bu beşerler teminat altına alınmalıdır.
2. Trafikte motokuryeleri yok sayan, sıkıştıran, kazaya sebebiyet veren şoförlere ait cezai yaptırımlar artmalıdır.
3. Kuryeleri hayati ekipmanlarından Gümrük vergilerinin kaldırılması yahut iş güvenliği materyalleri kapsamında düşük vergiye tabi olması gerekmektedir.
4. Birebir halde motosiklet imtihanları gözden geçirilmeli; A2 ehliyetler sıkı kontrol sonucu verilmelidir.
5. Mesleksel yeterlilik sistemi mecburî hale gelmelidir.
6. Motosikleti kuryelerin çalışma standartlarının belirlenmesi gerekmektedir.
7. Motokurye fiyatları muhakkak bir standara kavuşturulmalı ve masraflar göz önüne alınarak insanca yaşanabilir bir düzeye çekilmelidir.
8. Motokuryeler “30 dakikada canını mı siparişini mi teslim edeceksin?” diye soruyor. Firmalar, paketler için mühlet kısıtlamasını esnetmelidir.
9. Motosikletli Kurye Ulusal Meslek Standardına uygun halde ticari dertlerle kanuna ters hareket eden iş yerlerine yaptırım uygulanmalıdır.
10. Devlet, kayıt dışı, ehliyetsiz, eğitimsiz motokurye çalıştıran ve motokuryeye ağır baskı ve mobbing yapan firmalara yönelik yaptırım uygulamalıdır.
11. Aile, Çalışma ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı’nın motokurye mesleğini iş sıhhati ve güvenliğine ait iş tariflerinden “çok tehlikeli” olarak sınıflandırılması gerekiyor.
12. Kuryelerin getiri başına fiyatlarının dışında sistemli ve sabit bir gelir hakkına sahip olması gerekmektedir.
13. Kuryeler bilinmeyen müddetli iş mukavelesi karşılığında istihdam edildiklerinde, geçmişe dönük primleri patronlar tarafından karşılanmalı, kuryelerin toplumsal güvenlik hakkı garanti altına alınmalıdır.
14. Esnaf Kuryeler iş sıhhati ve güvenliği kapsamına dahil edilmelidir ve yükümlülük patronda olmalıdır.
15. Toplum olarak da bizlere de kimi vazifeler düşüyor. Siparişi yüzünden kuryeleri ‘işiyle tehdit eden’, trafikte, sokakta kuryeleri yok sayan, aşağılayanların kendilerini sorgulamaları gerekiyor.