RUSYA’da Yevgeniy Prigojin idaresindeki paralı Wagner askeri oluşumunun cuma gecesi başlattığı “Adalet yürüyüşü” sloganlı silahlı ayaklanma, dün akşam saatlerinde yatıştı. Evvelki gece, “Kararlıyız, önümüze çıkanı vururuz” diyerek ayaklanmayı başlatan Prigojin, dün akşam ise Moskova’ya 200 km kadar yaklaşmışken, “kan dökülmemesi için” savaşçılarını geri çekme kararı aldıklarını açıkladı.
DARBE GİRİŞİMİ
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, dün sabah saatlerinde yaptığı açıklamada, son 24 saatte yaşanan hadiseleri ‘darbe girişimi’ olarak tanımlayıp, “İçinde bulunduğumuz durum 1917 Bolşevik isyanı devrini anımsatıyor. Kısır çıkarları uğruna şimdiki ayaklanmayı tertipleyenler ülkemizi buhrana ve kardeşin kardeşi öldürdüğü savaşa sürüklemek istiyor. Bunun gerçekleşmesine müsaade vermeyeceğim. Ayaklanma bastırılarak sorumlular cezalandırılacak” açıklamasını yaptı.
ROSTOV’A GİRDİLER
Önceki gece boyunca Rusya’nın güneyinde Rostov kenti istikametinde yürüyüşünü sürdüren Prigojin birlikleri sabaha karşı kentin denetimini ele geçirdi. Rostov’da karargâhı bulunan Rusya Güney Kuvvetleri Komutanlık binası da Wagner kontrolüne geçerken, bölgedeki askeri havalimanı, İçişleri Bakanlığı binası ve Federal Güvenlik Servisi merkezi de Prigojin’in denetimi altına girdi.
ARABULUCU LUKAŞENKO
Wagner’in ilerleyişine karşılık Kremlin ise Voronej kentinden Moskova istikametinde 100 km aralıkta yer alan Lipetsk kasabasından itibaren tüm yollara makul aralıklarla derin çukurlar kazmaya başladı. Çatışmaya girmeden Prigojin’in savaşçılarını durdurmayı amaçlayan Kremlin, bu adımında başarılı oldu. Daha sonra Putin ile temasa geçen Belarus başkanı Aleksander Lukaşenko’nun aracı olarak Prigojin’le yaptığı bir dizi görüşmenin akabinde Wagner başkanı çekilme kararı aldı.
‘SORUMLULUK ALIYORUZ’
Wagner başkanı Telegram hesabından yayımladığı ses kaydıyla gelişmeyi duyurdu. “Wagner’i dağıtacaklardı. 23 Haziran’da Adalet Yürüyüşü’ne çıktık. Bir günde Moskova’ya yaklaşık 200 kilometre yaklaştık. Bu müddet içinde savaşçılarımızın bir damla kanını akıtmadık” diyen Prigojin, “Artık kanın dökülebileceği an geldi. Bu yüzden taraflardan birinin Rus kanı dökmesinin sorumluluğunu anlayarak güçlerimizi geri çekiyor ve üslere dönüyoruz” sözlerini kullandı. Prigojin’in açıklamasından kısa müddet sonra Wagner’in Rostov’dan Lugansk’taki merkezlerine çekilmeye başladığı belirtildi. Putin’in de süreçteki gayretlerinden dolayı Aleksander Lukaşenko’ya teşekkür ettiği bildirildi.
SUÇLAMA DÜŞÜRÜLDÜ
Gelişmelerin akabinde basın açıklaması yapan Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, Prigojin hakkındaki vatana ihanet soruşturmasının düşürüldüğünü açıkladı. Prigojin ya da Wagner savaşçıları hakkında bundan sonra bir tahkikat yürütülmeyeceğini söyleyen Peskov, Wagner başkanının Belarus’a gideceğini söyledi. Peskov ayrıyeten Wagner mensuplarına istedikleri takdirde Rus ordusuyla kontrat hakkı tanınacağını aktardı.
Rusya Savunma Bakanı Yardımcısı Yunusbey Yevkurov – Wagner’in işvereni Yevgeny Prigojin – Rusya Genelkurmay Lider Yardımcısı Vladimir Alekseyev
İKİ TARAF GÖRÜŞTÜ
– Dün sabah 07:30 civarında Güney Orduları Komutanlık binasında Prigojin ile Rusya Savunma Bakan Yardımcısı Yunusbey Yevkurov ve Rusya Genelkurmay Lider Yardımcısı Vladimir Alekseyev ortasında bir görüşme gerçekleşti. Komutanlık bahçesinde Wagner askerleri denetiminde yapılan görüşmede mesken sahibi üzere davranan Prigojin iki temsilciye, “Konuşulacak bir şey kalmadı. Bizim koşullarımız belirli. Ya Şoygu ile Gerasimov’u bana buraya getirirsiniz ya da askerlerim Moskova yürüyüşüne devam eder” dedi. Yevkurov ile Alekseyev; Prigojin’e karşılık bile veremedi. Öte yandan Genelkurmay Lideri Valery Gerasimov’un buradaki karargâhta bulunduğu, Wagner’in Rostov’a girmesinden yaklaşık 1.5 saat evvel aldığı haberle apar topar Moskova’ya gittiği belirtildi.
YAKIT DEPOLARI VURULDU
– Rostov’daki görüşmede Kremlin’e ültimatom verilmesinin akabinde Wagner kuvvetlerinin bir kısmının M-4 karayolu üzerinden Voronej kentine ulaşarak buradaki kritik idare merkezleri ve kışlaları da denetimine aldığı bildirildi. Wagner savaşçıları tarafından ele geçirilen Voronej kentinde şiddetli patlama sesleri duyulmaya başladı. Görgü şahitlerine nazaran kentte bulunan yakıt depolarına Rus ordusuna ilişkin helikopterler atak düzenledi. Kentin üzerini kara dumanlar kaplarken, bu adımın Wagner’in motorize birliklerine yakıt ikmali yaptırmama gayesi taşıdığı argüman edildi.
WAGNER ROSTOV’U ELE GEÇİRDİ
Vagner’in paralı askerleri, Rostov sokaklarında tanklarla devriye attı.
MOSKOVA’DA KIRMIZI ALARM
Wagner isyanı nedeniyle başşehir Moskova etrafında sıkı güvenlik tedbirleri alındı. Başşehri bölgelerle bağlayan M-4 Rostov tarafı, M-5 Ural istikameti ve M-2 Kırım tarafındaki otobanlar kent girişine 100 km kala denetim noktaları kurularak kapatıldı. Başşehir Moskova içinde ise anti-terör operasyon bölgesi ilan edildi. Moskova etrafında sıkı güvenlik uygulamasının Rus ordusuna bağlı diğer birliklerin Wagner tarafına geçerek Moskova üzerine yürüyebileceği ihtimalini bertaraf etmek için alındığı belirtiliyor.
Başkent Moskova’da ayrıyeten öğrencilerin mezuniyet merasimleriyle tüm spor karşılaşmaları bir haftalığına iptal edildi.
3 SORU 3 CEVAP
RUSYA’YI KARIŞTIRAN ADAM NE İSTİYOR?
– Rusya niçin karıştı?
RUSYA’nın evvelki günden itibaren yeni buhranlı periyoda adım atmış olması, direkt Ukrayna’da sürdürülen savaşa bağlanıyor. “Kiev üç günde ele geçirilecek” mantığıyla Putin tarafından 24 Şubat 2022 tarihinde başlatılan savaş 16’ncı ayını geride bırakırken, ilan edilen ana gayelerden hiçbirine ulaşılamadı. Rusya’daki seçkin “çıkmaz yoldayız” polemiğini gündeme getirirken, Batı yaptırımları da Rus halkının boğazını sıkmaya başladı.
– Wagner’in işvereni Prigojin ne istiyor?
Rusya idaresinin tüm enformasyon kanallarını denetimine alarak savaşın gidişatıyla ilgili birden fazla vakit düzmece algı oluşturması, Rusya başkanı Putin’den çok daha milliyetçi olan Wagner işvereni Prigojin’i isyan ettirdi. Şimdiki askeri idareyle Rusya’nın Ukrayna’daki savaşı kazanmak bir yana Rusya’nın bölünmeye başlayacağını argüman etmeye başladı. Prigojin, Rusya ordusunda buyruk komuta zincirinde tüm eski kumandanların vazifelerinden alınmasını ve yeni grup oluşturulmasını istiyor. Birinci maksadında de Savunma Bakanı Sergey Şoygu ve Genelkurmay Lideri Valery Gerasimov var. Ayrıyeten Ukrayna’daki savaşın bir an evvel kazanılması için Rusya çapında genel seferberlik ilan edilmesini istiyor.
– Krizle ilgili senaryolar ne?
Wagner ayaklanmasıyla tetiklenen krizle ilgili birkaç senaryo çiziliyor.
– Birincisine nazaran Putin can havliyle kendisine sadık tüm güçleri etrafında toplayarak isyanı bastıracak, akabinde ülkede sıkı idare ilan edecek. Sıkı idare ve savaş hali ilanının akabinde tüm gücünü Ukrayna üzerine ağırlaştırarak halka zafer kazanabileceğini göstermeyi deneyecek.
– İkinci senaryoya nazaran, Putin’in tüm birlik davetlerine karşın orduda bölünmeler yaşanmasını önleyemeyecek.
CEZAEVİNDEN SAVAŞ BARONLUĞUNA… PUTİN’İN BRÜTÜS’Ü
KOMUTASINDAKİ militanlarla Rusya’da silahlı bir darbe teşebbüsüne kalkışması sonrası paralı asker kümesi Wagner’in sahibi Yevgeny Prigojin, dünyanın en çok konuştuğu isim haline geldi. Eski bir mahkûm olan Prigojin, 1981 yılında isminin karıştığı bir hırsızlık suçlamasıyla cezaevine gönderilmişti. 1990’da hür kalınca pazarda sosisli sandviç satmaya başladı.
KREMLİN’İN AŞÇISI
İşlerinin yaver gitmesiyle market zinciri ve lüks restoran sahibi oldu. Putin ile münasebeti de 1996’da “Concord Catering” şirketini kurmasının akabinde başladı. Putin’in 2000 yılında devlet lideri olmasıyla da önü büsbütün açıldı. Hatta catering firmasıyla Kremlin’e sık sık hizmet etmesi sebebiyle kendisine ‘Putin’in aşçısı’ lakabı takıldı. Yıllar sonra bu devir için, şirketine kamudan milyarlarca dolar aktarıldığı haberleri yapılacaktı. Pekala ne oldu da bir savaş baronuna dönüştü? Argümanlara nazaran Putin, en çok güvendiği isimlerin başında gelen Prigojin’den, resmi olarak Rus askerinin bulunamayacağı yerlerde askeri bir küme kurmasını istedi. Başka bir tez ise ‘Wagner’ projesinin Prigojin’den geldiği, Putin’in de bunu, Rus Dış İstihbarat Servisi GRU’dan kimi yönetilerin de onayıyla kabul ettiği tarafında.
UKRAYNA KAOSTAN MEMNUN
– UKRAYNA’dan yapılan birinci açıklama Devlet Lideri Volodimir Zelenski’den geldi. “Rusya’nın zayıflığı ortada” sözünü kullanan Ukraynalı başkan, Moskova’nın ordu ve paralı askerlerini Ukrayna’da ne kadar uzun mühlet tutarsa, o kadar acı ve sorun yaşayacağını söyledi. Dışişleri Bakanı Dmitro Kuleba ise Rusya’nın çok güçlü olduğunu söyleyenlerin durumu tekrar gözden geçirmesi gerektiğini vurgulayarak, “Rusya ile dostluğu unutun ve Ukrayna’ya gereksinimi olan tüm takviyesi verin” dedi.
KRİZ SAVAŞI NASIL ETKİLER
Zelenski’nin baş danışmanlarından Mykhailo Podolyak da Ukrayna’nın karşı saldırısının, Rus idaresini istikrarsızlaştırdığını sav ederek “Rusya için her şey yeni başlıyor. Bir iç savaşın başlangıcına şahit oluyoruz” diye konuştu.
Rusya’da yaşananların akabinde akla gelen soruların başında Ukrayna’daki savaşın krizden nasıl etkileyeceği oldu. Ukrayna Savunma Bakanı Yardımcısı Ganna Malyar, Rusya’nın içinde bulunduğu durumu, kendileri açısından bir fırsat penceresi olarak kıymetlendirdi. Ukraynalı yetkili, Rusya’nın Ukrayna’ya saldırarak aslında kendi sonunu hazırladığını öne sürdü.
PUTİN: SIRTIMDAN BIÇAKLANDIM
– RUSYA başkanı Vladimir Putin, kriz sonrası birinci yaptığı açıklamada Wagner’i vatana ihanetle suçlayıp “Ülkemiz, ulusumuz sırtından bıçaklanmıştır” dedi. Putin, Prigojin’in ismini vermeden ‘abartılı hırslar ve şahsî çıkarlar ihanete yol açtı” sözünü de kullandı. Wagner işvereninin bu kelamlara yanıtı sert oldu: “Putin yaptığı açıklamayla yanlış tarafta olduğunu gösterdi. Maharetsiz iki yaşlı kumandanı vazifeden uzaklaştırmak yerine onların yanında yer almayı tercih etti. Ben ve tüm Wagner mensubu askerler Putin’in konuşmasında lisana getirdiği teslim olma davetini kabul etmiyoruz. Tam aksine ölmeye hazırım. Rus ordu mensuplarını da tarafımıza geçmeye çağırıyoruz. Rusya’da muhakkak bir kısmın saltanatına son verilmesini isteyen milyonlarca insan var.”
‘YAKINDA LİDER DEĞİŞECEK’ İMASI
Wagner basın merkezi ise “Putin durumun ciddiyetini idrak etmekten aciz olduğuna nazaran demek yakında Rusya’nın yeni başkanı vazifeye başlayacak” cümlesini paylaştı.
WAGNER’ BU TÜRLÜ BEKLEDİLER
Başkent Moskova’ya gerçek yol alan Wagner’i engellemek için caddelere kum torbalarıyla barikat kuruldu…
KRİZİN ARDINDAN
ERDOĞAN PUTİN’İ ARADI
CUMHURBAŞKANI Tayyip Erdoğan, Rus Önder Vladimir Putin’le telefon görüşmesi gerçekleştirdi. Bağlantı Başkanlığı’ndan yapılan yazılı açıklamada, “Görüşmede, Rusya’da yaşanan son gelişmeler ele alındı. Cumhurbaşkanımız Erdoğan, görüşmede aklıselim ile hareket edilmesinin gerektiğinin kıymetinin altını çizdi. Rusya’da yaşananlardan kimsenin görev çıkarmaması gerektiği vurgulandı. Cumhurbaşkanımız bu bağlamda “yaşananların en kısa müddette uhuletle ve suhuletle çözülmesi için Türkiye olarak üzerimize düşeni yapmaya hazırız sözlerini kullandı” denildi. Kremlin’den yapılan açıklamada da, “Temasta Rusya’da patlak veren ayaklanma hakkında Putin’in bilgi vermesi üzerine Erdoğan, Rusya idaresinin attığı adımlara tam dayanak bildirdi” tabirleri kullanıldı. Öte yandan Dışişleri Bakanlığı dün Hakan Fidan’ın da ABD’li mevkidaşı Antony Blinken ile Rusya’daki gelişmelerle ilgili telefonda görüştüğünü açıkladı.
ABD VE AVRUPA TAKİPTE
Ukrayna’da savaşın sürdüğü bir sırada Rusya’da Wagner’in başlattığı iktidar savaşı tüm dünyada tedirginliği arttırdı. ‘Yakın takipteyiz’ diye açıklama yapan ülke ve kurumlar, krizin mümkün seyrini kestirmeye çalışıyor.
– BEYAZ Saray’dan yapılan açıklamada ABD Lideri Joe Biden’ın Fransız, İngiliz ve Alman mevkidaşlarıyla bir telefon görüşmesi gerçekleştirerek Rusya’daki gelişmeleri değerlendirdiği tabir edildi.
– AVRUPA BİRLİĞİ Kurulu Lideri Charles Michel, yaptığı açıklamada, Rusya’da gelişen olayları yakından takip ettiklerini ve Avrupa önderleri ve G7 ortakları ile bağlantı halinde olduklarını belirtti. “Bu açıkça Rusya’nın iç meselesidir” diyen Michel, “Ukrayna halkına ve Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski’ye olan dayanağımız sarsılmaz” tabirini kullandı.
– İNGİLTERE BAŞBAKANI Rishi Sunak, BBC’ye verdiği demeçte, “Müttefiklerimizle temas halindeyiz, kimileriyle bugün konuşacağım. En kıymetli şey, tüm tarafların sorumlu davranması” dedi.
– ALMANYA hükümeti de Rusya’daki olayları yakında takip ediyor. Dışişleri Bakanlığı tarafından Moskova’nın merkezinden, hükümet ve askeri binalardan uzak durulması uyarısı geldi.
– FRANSA Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, olayları çok yakından takip ettiğini söyledi. Macron, “Ukrayna’yı desteklemeye odaklanmaya devam ediyoruz” dedi.
– İTALYA’NIN başşehri Roma’da yapılan açıklamada, Başbakan Giorgia Meloni, “Ukrayna’ya yönelik saldırganlığın RUSYA içinde de nasıl istikrarsızlığa yol açtığını gösteren olayları yakından takip ediyor” denildi. Dışişleri Bakanı Antonio Tajani ise şu an Rusya’da yaşayan İtalyanlar için bir kaygı olmadığını lakin temkinli olmalarının tavsiye edildiğini söyledi.
– BELARUS’UN dışişleri bakanlığı tarafından yapılan açıklamasında, “Askeri yahut siyasi çevrelerdeki rastgele bir provokasyon, bir iç çatışma, Batı’ya bir hediyedir” tabirleri kullanıldı.