Anayasa Mahkemesi (AYM), “Hiçbir estetik pahası olmayan, yalnızca cinsel dürtüleri harekete geçirmek emeliyle yazılmış, hayvani hislere sürükleyen” teziyle dava açılan Guillaume Apollinaire’nin “Genç Bir Don Juan’ın Maceraları” kitabını söz özgürlüğü kapsamında kıymetlendirdi. 10 yıla kadar mahpusu istenen yayıncıya tazminat ödenmesine karar verdi.
Sel Yayıncılık 2009 yılı Ocak ayında İtalyan asıllı Fransız şair, müellif ve sanat eleştirmeni Guillaume Apollinaire’nin romanını “Genç Bir Don Juan’ın Maceraları” ismiyle bastı ve yayımladı.
“Hayvani hislere sürükleyen”
İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı Basın Ofisi kitabı incelemeye aldı. Eksperlerin hazırladığı raporda şu tabirlere yer verildi:
“Adı geçen kitap hiçbir estetik bedeli olmayan, yalnızca cinsel dürtüleri harekete geçirmek gayesiyle yazılmıştır. Bedii hislerden çok okuyanları hayvani hislere sürükleyen toplumun ar ve haya hislerini incitir niteliktedir. Bahsi geçen yapıttaki tabirlerin sanatsal ve edebi manası yoktur, kolay, sıradan ve bayağıdır. Bu haliyle kelam konusu kitabın içeriği müstehcen, halkın ar ve haya hislerini incitici yahut cinsel isteklerini tahrik ve istismar edici niteliktedir.”
Yargıtay kararı bozdu
Bu rapor üzerine yayınevi müdürü ve hakim ortağı İrfan Sancı ve çeviri eden Reşit İmrahor hakkında kamu davası açıldı. Mahkeme, Küçükleri Muzır Neşriyattan Müdafaa Şurası ve Galatasaray Üniversitesi Fransız Lisanı ve Edebiyatı kısmından toplam 3 kişilik eksper heyetine rapor hazırlattı.
Koruma Şurası raporuna nazaran hikaye kahramanı, “hiçbir paha sistemini dikkate almayan disiplinsiz, seks bağımlısı”, “ruhsal ve pisikolojik sıkıntıları olan” bir tipti.
Galatasaray Üniversitesi’nden iki akademisyen ise romanı, bütünü itibariyle gerek anlatım özellikleri açısından, gerekse de sanatsal nitelikleri açısından aşkı ve cinselliği tanıtıcı nitelikte edebi bir yapıt olarak tanımladı. Akademisyenlerin raporuna nazaran, Batı edebiyatında tabuları reddeden bir süreç başlatan muharrir sırf Fransız edebiyatı için değil çağdaş dünya edebiyatı için de öncü nitelikli, yenilikçi ve cüretkar bir sanatçıdır.
Mahkeme sonuçta beraat kararı verdi.
Ancak karar Yargıtay’da bozuldu. Yine yargılama sonunda kovuşturmanın ertelenmesine ve 3 yıl kontrollü hürlük kararlarının uygulanmasına karar verildi. Yayıncının öbür müracaatları da reddedilince Anayasa Mahkemesi’ne ferdi müracaatta bulundu.
“Kitap edebi bir eser”
İrfan Sancı, müracaat dilekçesinde kitabın edebi bir eser olduğunu, bu yapıtın yayımlanması nedeniyle yargılanmasının hukuk devleti prensibine muhalif olduğunu, hakkında beraat kararı verilmesi gerekirken kovuşturmanın ertelenerek, 3 yıl kontrole tabi tutulmasının söz özgürlüğünü, bilim ve sanat özgürlüğü ile çalışma özgürlüğünü ihlal ettiğini tez etti.
“İfade özgürlüğünün keyfi biçimde sonlandırılması tehlikesi doğuracaktır”
Yüksek Mahkeme, yaptığı inceleme sonunda şu tespit ve değerlendirmelerde bulundu:
Mevcut müracaata mevzu kitap üzere edebi yapıtları yaratan, basan ve yayımlayan şahıslar fikir ve görüşlerin yayılmasına değerli bir katkıda bulunmaktadır. Münasebetiyle da sanatsal eserler demokratik bir toplum için büyük değer taşır.
Sanatsal çalışmalar birçok kere birden fazla manaya gönderme yapar ve bu sebeple de sanatsal çalışmaların ortaya koyduğu ileti çarçabuk tespit edilemeyebilir. Yorumu da bireylere nazaran farklılaşabilir.
Açıklanan ve yayılan bir fikrin içeriğinden yahut kullanılan birtakım kavramlardan hareketle şahıslar ve toplum açısından değerli-değersiz yahut yararlı-yararsız biçiminde ayrıştırılması, subjektif ögeler içerdiğinden tabir özgürlüğünün keyfi biçimde sonlandırılması tehlikesi doğuracaktır.
“CİNSEL” ibaresi bir muhafaza sağlamıştır”
Kitabın kapağında yer alan “CİNSEL” ibaresi bir muhafaza sağlamıştır. Öte yandan kitapta şahısların sakınmalarına fırsat bırakmayan fotoğraf yahut çizim üzere tasvirlere de yer verilmemiştir.
Koruma heyetinin müracaata mevzu kitabın çocuklar için ziyanlı olacağı görüşüne prestij edildiğinde alınması gereken daha hafif önlemler bile alınmamışken müracaatçının dünyaca ünlü bir muharririn Avrupa edebiyatı mirasında yer alan bir yapıtını Türkçe olarak yayımlaması nedeniyle on yıla kadar hürriyeti bağlayıcı bir ceza tehdidi ile karşı karşıya bırakılmasının demokratik toplumda ne zarurî bir gereksinimi karşıladığının ne de orantılı olduğunun kabul edilmesi mümkündür.
Dolayısıyla müracaatçının söz özgürlüğüne yapılan müdahale demokratik toplum sisteminin gereklerine uygun olarak nitelendirilemez.
“İfade özgürlüğü ihlal edildi”
Anayasa Mahkemesi şu kararı kurdu:
İfade özgürlüğünün ihlal edildiğine ait tezin KABUL EDİLEBİLİR olduğuna,
Kararın bir örneğinin ihlalin sonuçlarının ortadan kaldırılması için tekrar yargılama yapılmak üzere mahkemeye gönderilmesine,
13 bin 500 TL manevi tazminat ödenmesine,
Kararın bir örneğinin Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı’na ve Adalet Bakanlığı’na gönderilmesine,
OYBİRLİĞİYLE karar verildi.